Lang leve ‘s-Hertogenbosch!
Hoe vier je ouderdom? Wat is ervoor nodig om een leeftijdsvriendelijke stad te maken? Hoe krijgt contact waarde? De manifestatie Lang Leve…! toont haar betrokkenheid bij ouderen in Den Bosch. Malou van Doormaal doet verslag van een dag gedragen door een stadsbrede beweging.
Draagvlak
Het is het hoogtepunt van het artistiek actieonderzoek Lang Leve…!: de manifestatie van donderdag 27 juni 2019 in de Bank van Leening. Nadrukkelijk is het geen afsluiting. Wat tot anderhalf jaar geleden vooral projectmatig en op eilandjes gebeurde, is gegroeid tot een brede Bossche beweging.
‘De organisatie vertelde me dat ik niet al te veel mensen kon verwachten op dit tijdstip, maar ik ben positief verrast,’ zegt Erik de Rooij, directeur van Farent, om 10 uur ‘s ochtends tegen de meer dan honderd aanwezigen. Er is drukte en levendigheid op de markt waar diverse initiatieven zich presenteren. Van de seniorenbus tot een fotografisch onderzoek, van de Wakkere Ouderen tot studenten illustratie/animatie van kunstacademie AKV|St. Joost.
Stad van je oma
Onder leiding van Hedy d’Ancona arriveert even later de jury van de BNG Lang Leve Kunstprijs. Wethouder Huib van Olden heet haar welkom in ’s-Hertogenbosch, ‘…soms spottend de “stad van je oma” genoemd. Maar over 15 jaar is een op de vier Bosschenaren 65 plus. Een op de vier mensen valt in de leeftijdscategorie van je oma. Wat als je oma gelijk heeft? Wat als Den Bosch de ideale stad is om oud te worden?’ Heeft de stad dan recht op de prijs? We zullen het zien, met de manifestatie dingt ’s-Hertogenbosch in elk geval mee naar deze prijs. De uitslag volgt dit najaar.
Actieonderzoek
Klaas Burger, artistiek leider bij de Academie voor Beeldvorming, krijgt daarna 30 minuten de tijd om te laten zien wat er allemaal is bereikt in het actieonderzoek. ‘Ik ga proberen jullie overzicht te geven, maar er haken nog steeds nieuwe mensen en organisaties aan.’
‘We hebben een actieagenda opgesteld, vanuit vijf domeinen: informatievoorziening, mobiliteit, achter de voordeur, veerkrachtige netwerken en integrale samenwerking.’ Telkens staat er iemand anders naast Klaas op het podium. Een van de kersverse combinatiefunctionarissen, Luc Vorselaars, vertelt over zijn opdracht om de kloof tussen zorg, welzijn, kunstexpressie en cultuurparticipatie te dichten. Rob Van Doleweerd legt uit wat hij doet met Kameraden: mensen uit verschillende generaties gaan samen naar een voorstelling of voetbalwedstrijd. Nana van Moergestel van Dansnest verhaalt over de ontwikkeling van Dansvisites. We bekijken de film van Jesse Bom, over de visite bij Rien. Rien zit zelf vooraan, hij staat op en neemt een daverend applaus in ontvangst.
Klaas’ presentatie loopt ondertussen uit. ‘We zitten op dit moment midden in de ontwikkeling van een samenwerking met de dansers van Dansnest en het Jeroen Bosch Ziekenhuis, om de kennis uit dans en choreografie te gebruiken om het medisch contact tussen arts en patiënt te openen voor vragen over zingeving en menselijk contact.’ Hij kijkt Marco van Geffen van het ziekenhuis aan. ‘Vind je het goed als we dit deel omwille van de tijd skippen?’ Tegen de zaal en de jury: ‘Wil je hier meer over weten, spreek Marco dan aan op de markt.’
Leiden en volgen
Hoe het actieonderzoek als een gezamenlijke oefening kan worden gezien wordt me nog meer duidelijk in de dansvoorstelling van Dansnest. We worden gevraagd mee te doen. In paren, het liefst bestaande uit verschillende generaties. Verderop danst Henk, die ik ken uit het stadsgesprek Lang Leve…! in januari. Ik dans met Pauline. Ik voel het gewicht van haar arm op de mijne.
We worden uitgedaagd om aan te voelen wie wanneer de leiding neemt. Door steeds minder aan te raken. Stiekem wel lastig. ‘Met de hele arm voel ik het tenminste,’ zegt Pauline. Bij het stadsgesprek werd duidelijk dat leiden en volgen een essentiële rol in het dansen heeft. Vandaag hoor ik Marco deze termen benoemen als manier om de stap te maken van de medische blik naar positieve gezondheid.
Experimenteren
‘Tijdens de pilot met Dansnest werd duidelijk hoeveel we kunnen leren van dans als het gaat om het contact tussen zorgverleners en patiënten. Wanneer heeft iemand begeleiding nodig, wanneer wil iemand zelf de touwtjes in handen? We gaan dit verder ontwikkelen, hopelijk in samenwerking met andere zorgpartners in de stad,’ vertelt Marco me.
Er wordt meer geëxperimenteerd met werkvormen. De gemeente Den Bosch zette een Social Challenge uit voor culturele interventies tegen eenzaamheid bij ouderen. ‘Je kan een subsidieregeling treffen, maar dan krijg je toch andere reacties. En moet je kijken, tweeëntwintig inzendingen. Dat zijn tweeëntwintig groepen mensen die zich over dit vraagstuk hebben gebogen!’ Initiatiefnemer Robèrt Wit: ‘We gaan met 16 van hen kijken hoe we hier een vervolg aan kunnen geven.’
Gemeenteraad
De jury gaat in gesprek met de partners uit het actieonderzoek. Hoe ver is ’s-Hertogenbosch op weg naar wat zo mooi Age Friendly Cultural City heet? ‘Aan de foto’s van John van Hamond zien we dat er ook aandacht is voor ouderen met een andere culturele achtergrond, maar waar vind je de overlap met de mensen die hier aanwezig zijn?’ vraagt juryvoorzitter d’Ancona. ‘En wie neemt de verantwoordelijkheid als het onderzoek is afgelopen? Hoe zorg je dat er blijvend geld wordt ingezet?’ ‘Ik merk hier dat dit leeft in de stad, maar hoe maak je dat duidelijk aan een gemeenteraad? Dit doet lichamelijk iets met je, maar dat is iets anders dan een beleidsnota,’ stelt jurylid Neske Beks.
Dood
De manifestatie viert het leven uitbundig. Tijdens Minoux’ voorstelling ‘Moeder mag niet dood’ blijkt dat moeder nog leeft en op haar 88ste van IJmuiden naar Den Bosch is gereisd. Daar dansen we op! Hoe lang? ‘Tot je 170ste.’ ‘Tot je 205ste!’ Aldus de voorstelling. Maar ik voel ook verdriet als ik een citaat van Loek van Steenbergen teruglees, die vanuit de Stichting Actieve Senioren betrokken was bij het actieonderzoek. Hij is in april overleden. Dat is oud worden ook.
De dood komt steeds dichterbij. Hoe accepteer je dat? Minoux onderzoekt hoe theater als katalysator kan fungeren om contacten te leggen. Om verlangens weer aan te wakkeren. Dat werkt, want de zaal danst alsof ze nooit zal sterven. Bij het stadsgesprek vroeg Loek zich af hoe je ervoor kan zorgen dat contact waarde krijgt. Nou, onder andere zo…
Rust zacht, Loek, en lang leve ‘s-Hertogenbosch!
Meer informatie over het actieonderzoek Lang Leve…! vind je hier.
Tekst: Malou van Doormaal