Verveling, herhaling, eenzaamheid – zo dacht Malou van Doormaal over een verzorgingstehuis. Met de Academie voor Beeldvorming stapte die naar verzorgingshuis De Taling in ’s-Hertogenbosch en werkte aan een interventie over tijdsbeleving. “Heb je meer aandacht nodig, of wil je juist even met rust gelaten worden?”
Bewoners van De Taling
In Park De Taling woont een diverse groep ouderen. Sommigen zijn fysiek beperkt en zitten in een rolstoel, anderen hebben een geestelijke aandoening, zoals afasie. Malou: “Vroeger ging je naar het bejaardenhuis als je oud was. Nu moet je een indicatie hebben om hier te mogen wonen, sommigen tijdelijk, tot ze zijn opgeknapt, maar de meesten wonen hier tot het einde van hun leven.”
Twee dagdelen per week werkte Malou in De Taling, met als doel een artistieke ingreep. Hen begon simpel: door aanwezig te zijn. “Als ik contact wil maken en de plek wil leren kennen moet ik in ieder geval zichtbaar zijn, zodat mensen weten dat ik hier als kunstenaar ben. Waar het heen gaat wist ik toen nog niet, maar je hebt een begin nodig vanuit ontmoeting met mensen.”
Toen een vrijwilliger van De Taling versiering uit de bergruimte haalde, ging Malou mee. “Er was een zolder vol afgedankte spullen! Van een rolstoel en een lampekap en een infuusstandaard maakte ik in de ontmoetingsruimte een wagentje. Dat wekte nogal nieuwsgierigheid op, en de eerste praatjes werden gemaakt.”
Tijdsbeleving
Ondertussen viel op dat personeel de werkdruk als hoog ervaart. “Er is veel bezuinigd, waardoor het personeel hetzelfde werk in minder tijd moet doen. Maar ook als je als oudere twee uitjes op een dag hebt, heb je een volle dag. Omdat alles trager gaat, beperkter is, en dagelijke handelingen meer energie kosten dan voor jonge mensen.” Zo ontstond langzaam een thema: tijdsbeleving.
Malou richtte twee verenigingen op: een voor mensen met tijd, en een voor mensen zonder tijd. Hen nodigde personeel en bewoners uit lid te worden van een van beiden. Als teken van hun lidmaatschap ontvingen de verenigingsleden een broche, gemaakt van halve dominostenen. Hoe meer zwarte stippen op de broche, hoe rustiger iemand het heeft. “Zo wordt je beleving zichtbaar: heb je meer aandacht nodig, of wil je juist even met rust gelaten worden? Zou je het minder druk willen hebben, of heb je wel even?”
“Een bewoner sprak uit dat ze teveel tijd had en zei: ‘Niemand doet iets met me!’ Een vrijwilligster bood meteen aan om haar nagels te komen lakken.” Zo komen wezenlijke dingen naar boven: hoe vul je je tijd in? “Er kwam ruimte voor interactie tussen bewoners en personeel waarin je niet vanuit je rol spreekt, maar gewoon, als mens.”
Echt
“Het was intens om personeel en bewoners te leren kennen, situaties te observeren en een artistiek product te maken. Maar ik denk wel dat het iets is waar iedereen daar mee te maken heeft. De een heeft last van stress, en de ander van verveling. En dat geldt zowel voor personeel als bewoners. Het project gaat dus eigenlijk over hoe je in het leven staat.”
“Ik was niet in de kunstwereld aan het werk, maar op een plek waar dingen echt moeten gebeuren. Ik denk dat de urgentie van het project wel duidelijk is, maar ja, ik had zelf maar een maand de tijd. Het is nu de uitdaging om de interventie uit te bouwen, zodat meer mensen lid worden van de verenigingen.”
‘Dan kan het ook eens ergens anders over gaan’ (december 2016 – februari 2017) is een project van Malou van Doormaal, Academie voor Beeldvorming, Van Neynselgroep en Park De Taling. Beeld: Jaap Joris Vens.