#IKBENGEENROBOT vond plaats tussen 5 september en 21 oktober tijdens BredaPhoto 2018. Een team van vormgevers, een fotograaf, een filmmaker, journalisten en zorgprofessionals onderzocht de invloed van digitalisering op Bredanaars en experimenteerde met manieren om nieuws en informatie te delen.

Digitalisering gaat razendsnel. De mogelijkheden zijn indrukwekkend en overdonderend tegelijk. Berichten over Poetin en Trump, treitervlogs en poezenfoto’s komen dagelijks op ons af. Tegelijk verdwijnt lokale journalistiek. Internet wijst je de weg als je zorg of aandacht nodig hebt. Mijn DigiD geeft direct toegang tot alle benodigde formulieren. Maar waar vind ik aandacht als iets opeens niet lukt?

Lokaal netwerk
Sinds 2015 zijn lokale overheden verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Hierdoor is er grote behoefte aan een lokaal netwerk. Burgers kunnen zo de juiste loketten en zorgverleners vinden, als hulp nodig is. In Breda wordt dit netwerk deels digitaal georganiseerd door Zorg voor elkaar Breda.

Ook lokale journalistiek heeft grote behoefte zo’n lokaal netwerk om nieuws te delen. Maar verdienmodellen zijn onzeker. Adverteerders verdwijnen naar social media zoals Facebook en Instagram. Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat in kleinere gemeenten in Nederland
nauwelijks meer nieuws wordt gedeeld over lokale politiek. In 2017 betekende dit bijna het einde voor BredaVandaag: ondanks 180.000 unieke bezoekers per maand lukte het niet voldoende inkomsten te genereren.

Leervragen
De drempels zijn vanaf het begin duidelijk: de dagelijkse druk van een journalist is totaal anders dan de traagheid van het artistieke proces. Laat staan de wekelijkse caseload van een zorgverlener. Nauwe samenwerking tussen journalistiek en professionals in zorg en welzijn is ook niet vanzelfsprekend. Journalistiek is een vrij beroep. De professional in zorg en welzijn start vanuit een methodisch concept en ontwikkelt zo eigen competenties. Richting cliënten moet er rekening mee worden gehouden dat er binnen gemeenten afspraken zijn.

Maar juist in Breda is er een behoefte gegroeid te experimenteren. Vandaar dat Zorg voor elkaar Breda zich verbindt aan dit experiment, bouwend aan een breed en veerkrachtig netwerk in de stad. Hoe bouw je een netwerk waardoor iedereen zich – zowel digitaal als fysiek – kan informeren over de directe leefomgeving? Hoe ziet zo’n gedeeld netwerk eruit? Hoe kan BredaPhoto als festival platform bieden aan een tijdelijk experiment op dit spanningsveld?

(On)mogelijkheden
Vanaf de eerste voorbereidingen is de kennis van zorgprofessionals een verrijking. Opvallend is bijvoorbeeld de diepgaande kennis van Johan van der Valk (Zorg voor elkaar Breda) op het terrein van laaggeletterdheid. Sanne van den Elzen spreekt hem uitgebreid over de ambitie om een handboek laaggeletterdheid uit te geven: een Roze boekje naast het Groene en Witte boekje over Nederlandse spelling. Maar ja, deze ambitie overtreft de mogelijkheden van #ikbengeenrobot.

Aram (Studio APVIS) worstelt met het vinden van een ingang in de stad. Hij publiceert een oproep om toegelaten te worden tot een aantal buurtapps. Het idee: portretten van deze groepen mensen, een hedendaagse ‘nachtwacht’. Maar de oproep vindt geen gehoor.
Via via blijkt wel dat er gediscussieerd wordt over de vraag of een vreemdeling tijdelijk toehoorder mag worden in de buurtapp. Maar het onderlinge contact blijkt toch te intiem voor pottenkijkers.

Zorgprofessionals
In de volgende weken begint het te lopen. Via het straatwerk van de Stichting Maatschappelijke Opvang Breda ontmoet Sanne een vrouw die niet gefotografeerd wil worden. Ze bijt zich vast in dit – voor een fotograaf – hardnekkige dilemma. Aram wordt meegenomen naar
een wijk-inlooppunt. Hij neemt met zijn smartphone gesprekken op met oudere bezoekers over de uitdagingen van de digitale vooruitgang. Als zijn telefoon vol materiaal tijdens een nachtelijk gesprek in een snackbar wordt gestolen, heeft hij gelukkig een back-up gemaakt.

Maar niet alle contacten met professionals uit de zorg- en welzijnssector verlopen eenvoudig. Soms duurt een antwoord op een vraag per mail enkele weken. En het is zoeken hoe de onderzoeksmatige insteek van beeldmakers aan te laten sluiten bij de praktische en doelgerichte insteek van hulpverleners.

Journalistiek
De onafhankelijke blik van makers en de samenwerking met zorgprofessionals biedt ruimte ten opzichte van de werkdruk van lokale journalistiek. Wijnand Nijs (BredaVandaag) zou hier graag meer mee doen. Maar hoe onderzoeksjournalistiek of experiment met nieuwe technieken georganiseerd moet worden, is niet simpel. Er is nauwelijks tijd en geld. En als het een keer lukt iets vernieuwends te doen, dan is niet zomaar een lezerspubliek gevonden. Er is immers al zo’n overkill aan informatie. Wilma Schutten (Zorg voor elkaar Breda) ervaart de nauwe banden met journalistiek als een verrassing, die zich leent voor verdere ontwikkeling.

Zelfstandige makers
De inbedding in een netwerk van journalisten en zorgprofessionals leveren voor beeldmakers verrassende ingangen op. Sanne ontmoet in de eerste dagen zoveel verschillende mensen dat de veelheid aan perspectief en belangen haar duizelt. Maar als de beginfase voorbij
is, groeit een verrassende betrokkenheid, zo ervaren Barry en Rob van Dijck (Staynice). Tegelijk blijkt het moeilijk vanuit de samenwerking het interdisciplinaire experiment te zoeken. Elkaars perspectief leren kennen en vertrouwen opbouwen is al een heleboel.

Offline – online
Voor zorgprofessionals, journalistiek en beeldmakers geldt dat zichtbaarheid van het grootste belang is. Digitale media bieden hier overweldigend veel mogelijkheden, zo zeer dat het mensen soms te veel wordt. Professionals of burgers, oud of jong, zijn hier in potentie
even kwetsbaar. De zeven weken van #ikbengeenrobot hebben duidelijk gemaakt dat de basis voor vernieuwing ligt in wederzijdse aandacht en ontmoeting. De wekelijkse redactievergaderingen boden hier een geconcentreerde structuur waarin een multidisciplinair team van believers leervragen en netwerk deelde en elkaar inspireerde vanuit verschillende invalshoeken. Als tegenhanger van de versplintering van doelgroepen in de online overkill aan informatie, is deze offline structuur van grote waarde. De zeven weken van
BredaPhoto zijn in deze zin een waardevolle verkenning van de potentie van interdisciplinaire samenwerking.

Ik ben geen robot is een artistiek actieonderzoek van de Academie voor Beeldvorming in samenwerking met BredaPhoto, Zorg Voor Elkaar Breda en BredaVandaag.
Onderzoek, fotografie en film: Sanne van den Elzen, Aram (Studio Apvis)
Vormgeving: Rob en Barry van Dijck (Staynice)
Journalistiek: Wijnand Nijs, Ankie Nederlof (BredaVandaag) en Sanne van de Weerd (stagiair Fontys Hogeschool voor Journalistiek)
Zorgpartner: Wilma Schutten (Zorg Voor Elkaar Breda)
Zakelijke en artistieke leiding: Monique van de Wijdeven en Klaas Burger (Academie voor Beeldvorming).
Fotografie werkproces: Mike Harris.