Elke Uitentuis (Sneek, 1977) en Wouter Osterholt (Leiden, 1979) werkten vanaf najaar 2012 in Makerskamer Boxtel. Het duo, samen sinds 2005, deed projecten in o.a. Cairo, Rio de Janeiro en Los Angeles. In hun werk bevragen Uitentuis en Osterholt de openheid van een samenleving. Hoe verhoudt de publieke ruimte zich tot de mensen die er leven? Hoe wordt ongelijkheid zichtbaar? En hoe verhouden mensen zich tot hun omgeving?
Elke vertelt over ‘Model Citizens’, een project dat het duo deed in Cairo. ‘Het stadsbestuur wilde van een oud leegstaand paleis een museum maken. De kleine bedrijfjes in de omliggende wijk, vooral van automonteurs, zouden worden uitgekocht.’ De wijk was niet bij de plannen betrokken. Wouter: ‘We hadden een open werkplaats en lieten de wijkbewoners de plannen zien.’ De automonteurs, die in de analyses als probleem werden gezien, kwamen in opstand en droegen andere, eigen plannen aan. ‘Al die ideeën hebben we naast elkaar in een grote maquette gevisualiseerd. Het was een waanzinnig bouwwerk vol tegenspraak.’
De problematiek waar Osterholt en Uitentuis zich in Egypte mee bezig hielden, is in Nederland verborgen achter een schil van bureaucratie en beleefdheid. Wat dat betreft zijn de huidige politieke en economische omstandigheden interessant, vindt Osterholt. ‘Hoe komen mensen in verzet? En wanneer wordt dat toegestaan? En wanneer niet?’ ‘Maar in Nederland zijn we al tijdenlang gewend compromissen te sluiten. Daardoor zijn mensen in Nederland passiever, soms cynischer, vergeleken met mensen in Cairo,’ stelt Uitentuis.
Op zoek naar een onderwerp om in Boxtel mee aan de slag te gaan stuitten Wouter en Elke in het kantoor van de Boxtelse woningbouwvereniging Sint Joseph op het beeld van Sint-Jozef. ‘Het is de heilige van het gezin en van het ambacht, patroon tegen woningnood en schulden. Maar Sint-Jozef is ook degene die in bijbelverhalen een rol heeft op de achtergrond,’ zegt Elke. ‘Een heel mooi symbool voor een woningbouwvereniging die, als een stille kracht, haar werk doet in de wijk,’ vult Wouter aan.
Een van de tradities die Osterholt en Uitentuis tegenkwamen, is om het beeld van de heilige Jozef op de kop met het gezicht naar een huis gericht te begraven. Op deze manier, zo gaat de gewoonte, beschermt de heilige het huis en zijn bewoners tegen schulden en – mocht het huis te koop staan – draagt zijn steentje bij aan een spoedige verkoop. ‘In het zuiden van de Verenigde Staten is dit gebruik tijdens de huizencrisis van de afgelopen jaren weer opgeleefd,’ ontdekte Elke. ‘Maar ook in Noord-Brabant en Limburg wordt het gedaan.’
De kunstenaars hebben een mal gemaakt van het beeldje van Sint-Jozef. Daarmee zullen kopieën worden geproduceerd. Deze beelden worden in de maand april begraven bij huizen van bewoners in de wijk Breukelen, Boxtel. In wisselwerking met betrokkenen hopen Osterholt en Uitentuis de voorwaarden en gevolgen van huisvesting en schulden verder af te tasten. Documentatie van deze wisselwerking zal gebundeld worden aangeboden aan de woningbouwvereniging, bestuurders en bewoners.