Ga naar de inhoud
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris
Beeld: Mike Harris

Hoe bereidt de middenklasse zich voor op de energietransitie? Wanneer komt er een glow-in-the-dark fietspad in De Groote Wielen? Waarom stap je uit een appgroep? Verslag van het wijkgesprek ter afsluiting van actieonderzoek De Buurtbatterij.

19 juni 2019. In Windkracht 5, wijkcentrum van De Groote Wielen, vindt het wijkgesprek plaats over de energiehuishouding van de toekomst. Het gesprek is de afsluiting van De Buurtbatterij: twee jaar artistiek actieonderzoek van de Academie voor Beeldvorming over de energietransitie in De Groote Wielen. ‘Nou ja, afsluiting… Er ligt een helder doel: de bouw van een buurtbatterij op basis van het ontwerp zoals geleverd door schoolkinderen,’ begint Klaas Burger, aanjager van het actieonderzoek.

Transitie
De Buurtbatterij brengt twee dilemma’s bij elkaar: druk achter de voordeur en de energietransitie. De Groote Wielen is een modelwijk: als je je hier een woning kunt veroorloven, draai je volop mee bovenin de middenklasse, met de bijbehorende volle agenda. Maar de burn-out sluimert op de achtergrond. Dit dilemma is als ontwerpvraag voorgelegd aan schoolkinderen uit de wijk: Hoe kan een buurtbatterij hier energie beschikbaar maken?

Ouders
Schoolkinderen zijn aan het werk gegaan. Zestien voorstellen zijn gepresenteerd op een bouwbord tegenover het tijdelijke winkelcentrum in de wijk. Drie zijn door een jury geselecteerd: Het Verborgen Eiland van Zoë en Feike, De Spaarpot van Roza, Pien, Jara en Renske, en Alien van Sarah, Floor, Fiene, Sara en Karlijn. Ton van Helvoort, wijkmanager en jurylid, vertelt dat er op dit moment wordt gewerkt aan doorontwikkeling. ‘Het glow-in-the-dark fietspad, onderdeel van Alien, willen we realiseren op de brug die over drie jaar wordt opgeleverd.’ De overige ideeën zullen na de zomer worden uitgewerkt.

Terugkijken
In samenwerking met betrokkenen wordt teruggekeken op twee jaar actieonderzoek. Wat betekenen de ontwerpen van schoolkinderen voor de huidige bewoners? ‘De energietransitie gaat niet alleen maar over de hoeveelheid CO2 die we uitstoten. Het gaat ook over de keuzes die we maken,’ zo stelt Melle Smets, als kunstenaar betrokken bij het actieonderzoek. ‘In die zin zie je dat de volle levens zorgen voor transitiearmoede,’ vult Klaas aan. ‘Er is nauwelijks ruimte voor dingen die we nog niet weten.’

Aandacht
In drie groepen wordt gekeken hoe de energiehuishouding van de toekomst vorm krijgt: binnenshuis, op straatniveau en in de wijk. ‘Vroeger was mijn vader kostwinner. Mijn moeder was gestopt met werken. De energie thuis kwam voort uit haar aandacht.’ Daardoor was er tijd en rust. ‘Nu “begeleiden” tweeverdieners de kinderen en worden er samen dingen gedaan ter ontspanning.  Ik vind het echt spannend hoe we in de toekomst onze energie verdelen tussen thuis en werk,’ vertelt een wijkbewoner.

De wijk bestaat niet meer
‘Het belangrijkste is dat mensen zich thuis voelen in hun directe leefomgeving,’ zegt Frans, een van de eerste betrokken bewoners. Hij vertelt over een appgroep die hij startte. ‘Er zaten bewoners in uit twee straten. Doel was om met elkaar ideeën te verzamelen voor De Buurtbatterij.’ Opeens stapten bewoners van de andere straat een voor een uit de appgroep. Digitaal organiseren van verbanden groter dan de straat is dus niet zo makkelijk. Inderdaad: ‘Netwerk groter dan je directe buren is niet langer je wijk,’ stelt Ruud Geven, van debatcentrum Ruw, even later in een column. ‘Vrienden, werk, familie,  het zijn netwerken verspreid over de regio. Je kunt je afvragen of de wijk in deze zin nog wel bestaat.’

Wijk is wel belangrijk
Diezelfde wijk is wel belangrijk voor de gemeente. Voorzieningen worden op wijkniveau getroffen. Dit geldt ook voor de energietransitie. Cees schiet in de lach: ‘Gezamenlijke vijanden helpen hier. Kijk hoe de wijk zich organiseert in verzet tegen de plannen voor windmolens.’ Maar hoe dit verder werkt, is nog onduidelijk. ‘Vroeger speelden we buiten. Nu is er de digitale cocon.’ Een makelaar zegt stellig: ‘Mensen snappen de energietransitie nog niet. Er is geen helder model waarbinnen we er aan kunnen werken. Dus wachten ze op de overheid.’ Ondertussen verandert er veel: industrialisatie in de bouw, duurzame materialen, collectieve ketelhuizen in de wijk en levensloopbestendige woonvormen. ‘Hoe lang heeft het geduurd van kolen naar gas? Deze transitie is minstens zo heftig.’

Vervolgstappen
Na de zomer werkt de jury in samenwerking met de kinderen, hun ouders en het artistieke team van De Buurtbatterij aan de doorontwikkeling van de Buurtbatterijen die door schoolkinderen zijn ontworpen. Zo moet de kijk van schoolkinderen, de volwassenen van de toekomst, op de energietransitie zichtbaar worden. Tegelijk gaan Melle en Klaas actieonderzoek herhalen in Rotterdam, in een wijk met meer sociale huurwoningen. Zo ontstaat vergelijkingsmateriaal: Zouden mensen hier ook uit een Whatsappgroep stappen als het voelt als een straat te ver? Zal ook daar de transitiearmoede opspelen? Of is er in een minder rijke buurt juist meer improvisatievermogen?